Drenaż ucha środkowego
Drenaż ucha środkowego potocznie określany jako „założenie drenika” jest procedurą wykonywaną u pacjentów z wysiękowym zapaleniem ucha środkowego. Dreniki bardzo często zakładane są u dzieci ponieważ u nich właśnie wysięk w jamie bębenkowej gromadzi się najczęściej. Wysięk gromadzi się w przestrzeni ucha środkowego w wyniku niedrożności trąbki Eustachiusza spowodowanej u dzieci przerostem migdałka gardłowego (tzw. trzeciego migdałka) lub/i niekorzystną budową i funkcją trąbek oraz obrzękiem błony śluzowej. U dorosłych wysięk pojawia się u pacjentów z przewlekłym zapaleniem zatok, chorujących przewlekle na uszy, z nowotworami zatok przynosowych oraz nosogardłą i u osób po radioterapii guzów regionu głowy i szyi.
Wysięk w uszach może pojawić się nawet w trakcie zwykłej wirusowej infekcji górnych dróg oddechowych. Im dłużej wysięk zalega w uchu środkowym tym staje się gęściejszy i konsystencją przypomina klej. Dlatego choroba potocznie w języku angielskim nazywana jest „glue-ear" („zaklejone ucho”) co trafnie oddaje jej charakter. Płyn w jamie bębenkowej jest przyczyną niedosłuchu przewodzeniowego, powoduje uczucie pełności, szum oraz zwiększa ryzyko pojawienia się ostrej infekcji z bólem i wyciekiem ropy z ucha.
Wraz ze wzrostem dziecka zwiększa się średnica trąbek Eustachiusza, „poprawia” ich kształt i tym samym funkcja. Z czasem problemy wynikające z pogorszonej drożności trąbek ustępują zwykle same. Założenie drenika w błonę bębenkową u dziecka umożliwia poprawne funkcjonowanie uszu aż do momentu prawidłowego rozwinięcia się trąbek Eustachiusza.
Założenie drenika u dzieci które często chorują na ostre zapalenie ucha środkowego pozwala treści ropnej wypłynięcie z ucha i zmniejsza nasilenie bólu. Dreniki umożliwiają zastosowanie leków miejscowo do ucha które po zakropieniu przez drenik dostają się do przestrzeni objętej stanem zapalnym.
Przygotowanie do zabiegu
Założenie drenika jest zabiegiem małoinwazyjnym ale wykonywanym w znieczuleniu ogólnym (narkozie). Dlatego też zabieg poprzedza konsultacja u lekarza anestezjologa. O ile pacjent nie choruje na inne przewlekłe choroby istnieje potrzeba wykonania podstawowych badań z krwi takich jak: morfologia, układ krzepnięcia (INR, APTT) i ocena poziomu elektrolitów (sód, potas).
Jak wspomniałem wcześniej zabieg założenia drenika (tympanostomia) u dzieci jest często łączony z zabiegiem usunięcia trzeciego migdałka (adenotomia). Rodzice/opiekunowie uzgodnią zakres zabiegu z lekarzem na wizycie kwalifikującej przed operacją. W CDT Medicus podczas takiej wizyty jest możliwość oceny wielkości migdałka gardłowego (III-go migdałka) metodą endoskopową aby sprawdzić czy jego usunięcie jest konieczne. Jeśli zaplanowane zostanie usunięcie III-go migdałka należy zapoznać się również z przebiegiem tego zabiegu i zaleceniami, możliwymi powikłaniami adenotomii.
Przebieg zabiegu
Zabieg wykonywany jest w znieczuleniu ogólnym (narkozie). Gwarantuje to całkowitą bezbolesność. U dzieci często zabieg rozpoczyna się od usunięcia trzeciego migdałka. Następnie przy użyciu mikroskopu oczyszcza się przewód słuchowy zewnętrzny i uwidacznia błonę bębenkową którą nacina się w odpowiednim miejscu na długości kilku (2-3) milimetrów. Przez wytworzone nacięcie z wnętrza jamy bębenkowej odsysa się patologiczną wydzielinę i na końcu wkłada małą (plastikową lub metalową) rureczkę czyli drenik. Drenik umożliwia powietrzu dostanie się do ucha środkowego co wyrównuje ciśnienie i zapobiega gromadzeniu się płynu. Nie stosuje się szwów. Sporadycznie do ucha zakładany jest opatrunek.
Po zabiegu pacjent trafia na oddział pooperacyjną, a następnie po pełnym wybudzeniu na swoje łóżko w sali chorych.
SZPITAL CDT MEDICUS W LUBINIE POSIADA CERTYFIKAT "SZPITAL BEZ BÓLU"!
Zabiegi towarzyszące
Bardzo często równocześnie z drenażem ucha środkowego wykonuje się:
- usunięcie migdałka gardłowego
- balonikowanie trąbek Eustachiusza
- usunięcie migdałków podniebiennych (tonsillectomia) u dzieci z bezdechem śródsennym, częstymi infekcjami gardła, anginami, chorobami odogniskowymi itd.
Zalecenia pooperacyjne
Zwykle pacjentów zatrzymujemy w szpitalu na jedną noc po zabiegu operacyjnym. Po porannej wizycie lekarskiej pacjent opuszcza szpital.
Pacjenci (zarówno dzieci jak i dorośli) bardzo dobrze znoszą zabieg założenia drenika. Większość nie wymaga leków przeciwbólowych. Jeśli jednak dziecko cierpi należy podać mu paracetamol w formie syropu lub czopka. W ciągu kilku pierwszych dni po zabiegu w operowanym uchu może pojawić się ślad krwistej wydzieliny. Pacjent może podjąć swoje normalne, codzienne aktywności w ciągu 1-2 dni po zabiegu. Może zdarzyć się, że w początkowym okresie dziecko będzie zaniepokojone słysząc dźwięki głośniej niż wcześniej. Najważniejsze zalecenie pooperacyjne to zakaz moczenia ucha z drenikiem. Dziecko po drenażu ucha środkowego powinno być kontrolowane przez lekarza otolaryngologa co około 3 miesiące.
Komplikacje
Rzadkie i niegroźne:
- Tak jak po każdej ingerencji chirurgicznej może pojawić się ból i krwawienie - są one zwykle nieznaczne i nie wymagają specjalistycznej interwencji.
- Po zabiegu może rozwinąć się zakażenie ucha środkowego wywołane przez bakterie które dostaną się do ucha przez założony drenik. Ryzyko zakażenia rośnie istotnie jeśli dziecko z drenikiem pływa i moczy uszy. Aby zmniejszyć ryzyko zakażenia warto przed kąpielą zakładać do uszu specjalne wkładki.
- Kolejnym możliwym powikłaniem jest powstanie tympanosklerozy (pogrubienie błony bębenkowej). Zgrubienie to jest zwykle bezobjawowe choć u pacjentów u których dreniki zakładane były wielokrotnie może pogorszyć słuch.
- Przypadkowe skaleczenie skóry przewodu słuchowego w trakcie zakładania drenika skutkuje bólem i ewentualnie stanem zapalnym skóry przewodu słuchowego zewnętrznego.
- Krwiak błony bębenkowej lub krwiak w jamie bębenkowej ustępują samoistnie.
- Jeśli drenik zatka się woszczyną lub wydzieliną z ucha środkowego to nie spełnia swojej funkcji i może wymagać oczyszczenia a w ostateczności usunięcia.
- Zdarza się, że po planowym usunięciu drenika brak jest spodziewanego efektu leczenia i istnieje konieczność powtórzenia zabiegu.
- Drenik może wypaść sam zbyt wcześnie co również powoduje konieczność powtórzenia zabiegu.
Rzadkie, ale poważniejsze:
- Nie zarośnięcie się dziurki w błonie bębenkowej po wypadnięciu/usunięciu drenika.
- Powstanie perlaka w jamie bębenkowej.
- Porażenie nerwu twarzowego.
- Uszkodzenie ucha wewnętrznego objawiające się wypadnięciem funkcji lub zapalenie błędnika i zawrotami głowy.
- Zaburzenia smaku wynikające z uszkodzenia struny bębenkowej.
Często zadawane pytania
Czy istnieje alternatywa dla założenia drenika?
W większości przypadków (nawet u 90% dzieci) wysięk wycofuje się samoistnie w ciągu roku. Dlatego też niektórzy laryngolodzy sugeruje postawę wyczekującą („czekać i obserwować”). Wymaga ona regularnych (co około 3 miesiące) kontroli laryngologicznych z otoskopią w celu wykluczenia rozwoju poważnych komplikacji (kieszonka retrakcyjna, perlak itd).
Założenie drenika jest uzasadnione na pewno w przypadkach kiedy wysięk utrzymuje się w uchu powyżej 3 miesięcy i jest przyczyną niedosłuchu lub/i nawracających ostrych infekcji.
Warto również spróbować leczenia farmakologicznego i „przedmuchiwania” trąbek słuchowych metodą Valsalvy, balonem Polizera lub za pomocą balonu Otovent. W wielu przypadkach skuteczne są inhalacje wibracyjne (np. za pomocą inhalatora dyszowego AMSA) które można wykonać w CDT Medicus. Bardziej absorbujące ale skuteczne są ćwiczenia logopedyczne mające na celu poprawę ruchomości języka i podniebienia oraz korekcję nieprawidłowego nawyku oddychania przez otwarte usta.
U pacjentów z wysiękowym zapaleniem ucha środkowego można rozważyć balonikowanie trąbek Eustachiusza. W wielu przypadkach balonikowanie leczy przyczynę choroby i w połączeniu z drenażem daje optymalne efekty. Jest to jednak metoda dość kosztowna.
W pewnych grupach dzieci (np. z trwałym niedosłuchem, z wadami wrodzonymi, z upośledzeniem rozwoju psychomotorycznego itd) z wysiękiem założenie drenika do uszu jest bezwzględnie konieczne nawet bez ww 3 miesięcznego okresu obserwacji !!
Kiedy drenik wypadnie?
U większości dzieci drenik wypada z błony bębenkowej sam po około 6-9 miesiącach. Moment wypadnięcia drenu zależy od wielu czynników takich jak wielkość otworu do którego włożony był drenik, materiał z jakiego jest wyprodukowany, częstość ostrych infekcji ucha środkowego itd.
Kiedy po założeniu drenika można zauważyć poprawę?
Po odessaniu zalegającej w uszach wydzieliny i założeniu drenika poprawa słuchu odczuwalna jest natychmiast czyli bezpośrednio po zabiegu.
Co jeśli drenik nie wypadnie sam?
Obecnie rekomendowane jest aby drenik utrzymać w uchu do 2 lat. Jeśli drenik nie wypadł sam po tym okresie to należy go usunąć. U dzieci starszych można to wykonać w przychodni a u młodszych będzie wymagana hospitalizacja z krótkim znieczuleniem.
Czy drenik można wyciągną przez przypadek np. podczas oczyszczania uszu?
Jest to praktycznie niemożliwe. Drenik ma przyczepioną krótką niteczkę lub drucik które służą do jego wyciągnięcia ale nie jest możliwe przypadkowe wyciągnięcie drenika. Do uszu nie należy głęboko wkładać patyczków higienicznych. Wystarczające jest oczyszczenie zewnętrznej części przewodu słuchowego.
Jak długo goi się błona bębenkowa po wypadnięciu drenika?
W większości przypadków po wypadnięciu drenika błona bębenkowa zarasta się samoistnie po około 6-8 tygodniach.
Jak często błona bębenkowa nie zarasta się po wypadnięciu drenika?
Mniej więcej u 1 dziecka na 30 operowanych.
Jakie jest ryzyko potrzeby wykonania ponownego drenażu?
Statystyki wskazują, że powtórny drenaż należy rozważyć u 1/3 operowanych dzieci. Zdarza się nawet, że drenaż należy wykonać kilkukrotnie.
Czy dziecko z drenikiem może latać samolotem?
Może. Drenik jest w takiej sytuacji bardzo pomocny ponieważ wyrównanie ciśnienia w uszach chroni dziecko przed bólem podczas lądowania i startu.
Czy dziecko z drenikiem może pływać?
Ucho w którym znajduje się drenik nie powinno być moczone. Dotyczy to w szczególności brudnej wody w trakcie kąpieli czy mycia głowy. Aby zabezpieczyć drenik można przed kąpielą włożyć do ucha kawałek waty posmarowany kremem lub gliceryną. Nie jest zalecane nurkowanie (zanurzanie głowy) w wodzie na basenie, rzece i jeziorze. Nie dotyczy to morza. Na rynku dostępne są wkładki do uszu dla pływaków które można zastosować. Przebywanie w wodzie bez moczenia głowy nie jest więc szkodliwe.
Kiedy równocześnie podczas zabiegu należy usuwać powiększony migdałek gardłowy?
Jednoczasową adenotomię (usunięcie migdałka gardłowego) należy rozważyć u dzieci z niedrożnością nosa, przewlekłem zapaleniem migdałka gardłowego oraz u tych które często chorują na zapalenia górnych dróg oddechowych.
Jak może zaszkodzić wysięk w uszach u dziecka?
Przewlekłe wysiękowe zapalenie uszu może prowadzić do rozwoju trwałych zmian w obrębie błony bębenkowej takich jak kieszonka retrakcyjna czy myringosklerozy. Przewlekły niedosłuch spowodowany wysiękiem może upośledzić rozwój mowy i zdolności językowe. Kieszonki retrakcyjne części wiotkiej błony bębenkowej występują u 15–36% dzieci z długotrwałym wysiękiem. Perlak rozwija się u mniej niż 1% dzieci chorujących na wysiękowe zapalenie uszu.
Mam problem z przedmuchiwaniem uszu u mojego dziecka.
Przedmuchiwanie uszu często nie jest akceptowane przez dzieci. Posługiwanie się balonem Otoventem może być szczególnie kłopotliwe u dzieci poniżej 5 roku życia.
Czy częste zapalenia uszu są wskazaniem do założenie drenika?
Tak. Uważa się, że 6 i więcej ostrych zapaleń ucha w ciągu jednego roku jest wskazaniem do rozważenia drenażu uszu. Dotyczy to w szczególności powtarzających się infekcji obu uszu jednocześnie oraz dzieci które chorują na uszy latem kiedy takie infekcje występują rzadziej.
Jak długo trzeba przychodzić do laryngologa na kontrole po założeniu drenika?
Obserwację u specjalisty należy kontynuować do momentu ustąpienia wysięku.
Co można jeszcze zrobić aby wysięk w uszach się nie gromadził?
Poza wykluczeniem alergii wziewnych, choroby refluksowej warto poprawić odporność dziecka m.in. stosując odpowiednią dietę i „zdrowy tryb życia”. Wiadomo również, że uczęszczanie do żłobka lub przedszkola zwiększa 2-krotnie ryzyko rozwoju wysiękowego zapalenia uszu. Podobnie jak złe warunki socjoekonomiczne w domu, częste infekcje górnych dróg oddechowych oraz narażenie na dym tytoniowy.
Najbardziej boję się, że się nie wybudzę po operacji
Przed operacją każdy Pacjent spotyka się z lekarzem anestezjologiem który będzie odpowiedzialny za znieczulenie podczas operacji. Jeśli masz pytania i wątpliwości poinformuj o tym bez wahania anestezjologa. Nasz zespół anestezjologiczny to bardzo doświadczeni lekarze i pielęgniarki pracujący na co dzień w największych szpitalach w regionie. Możesz ich poznać klikając TUTAJ.
Jeśli lęk przed narkozą jest głównym argumentem aby nie poddawać się operacji możesz umówić się w każdym momencie na rozmowę z lekarzem anestezjologiem dzowniąc pod numer 76 72 82 400.
Co zabrać do szpitala?
Odpowiedź znajdziesz TUTAJ.
Gdzie należy zgłosić się na wizytę kwalifikacyjną?
Wizyta kwalifikacyjna podobnie jak wizyty kontrolne może odbyć się w CDT Medicus w Lubinie lub przychodni Medix we Wrocławiu. Szczegółu TUTAJ
W 2017 roku CDT MEDICUS w Lubinie świętuje 25 lecie istnienia
Jeśli chciałaby Pani/chciałby Pan podzielić się swoimi uwagami (zarówno negatywnymi jak i pozytywnymi) dotyczącymi świadczonych przeze mnie usług medycznych proszę o kontakt lub o anonimowe pozostawienie swojej opinii np. na jednym z portali internetowych.
Marcin Frączek
CDT Medicus Lubin
Medix Wrocław
